Karl Plagge
| |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 lipca 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 czerwca 1957 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
jednostki inżynieryjne |
| Odznaczenia | |
   
| |
Karl Plagge (ur. 10 lipca 1897 w Darmstadt, zm. 19 czerwca 1957 tamże) – niemiecki inżynier zaangażowany w ratowanie Żydów podczas Holocaustu na Litwie. Odznaczony medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Okres przedwojenny
[edytuj | edytuj kod]Plagge dołączył do partii nazistowskiej w 1931, widząc w niej nadzieję na odbudowę Niemiec po załamaniu gospodarczym po I wojnie światowej. Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy został zwolniony ze stanowiska wykładowcy za niechęć do nauczania rasizmu. Przestał uczestniczyć w działaniach partii w 1935, którą formalnie opuścił po wybuchu II wojny światowej[1].
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Podczas wojny wykorzystywał swoją pozycję jako oficer sztabowy w armii niemieckiej do zatrudniania i ochrony Żydów w getcie wileńskim[2]. Początkowo Plagge zatrudniał Żydów, którzy mieszkali w getcie, ale kiedy pojawiło się widmo jego likwidacji we wrześniu 1943, major założył obóz pracy przymusowej HKP 562[3]. Uratował w nim wielu żydowskich mężczyzn, wydając im oficjalne zezwolenia na pracę. Przed przełożonymi utrzymywał teorię, że ich umiejętności były kluczowe dla niemieckiego wysiłku wojennego, a obecność ich żon i dzieci jest potrzebna do efektywnej pracy[4]. W czasie swojej pracy był zmuszony parę razy podjąć dwuznaczne moralnie decyzje, m.in. o rozstrzelaniu dwójki uciekinierów w ostatecznym celu ratowania reszty podległych mu Żydów, umiejscawiając się w „szarej strefie moralności”[5]. Nie mogąc zatrzymać ostatecznej likwidacji pracujących u niego więźniów w lipcu 1944, Plagge ostrzegł ich o grożącym niebezpieczeństwie[6], dzięki czemu 200 zdołało się ukryć i doczekać do zajęcia Wilna przez Armię Czerwoną[7][8]. Spośród 100 000 przedwojennych wileńskich Żydów ocalało tylko 2000, z których największą grupę uratował Plagge[9].
Okres powojenny
[edytuj | edytuj kod]W 1947 postawiono go przed alianckim sądem denazyfikacyjnym. Mimo że w jego obronie zeznawali byli więźniowie jego obozu, sąd nie oczyścił go w pełni z zarzutów, ponieważ uważał, że jego działania były motywowane humanitaryzmem, a nie sprzeciwem wobec nazizmu jako ideologii[10][11].
Zmarł na atak serca w Darmstadt 19 czerwca 1957[7].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Honorowy dla Walczących na Froncie[12]
- Krzyż Zasługi Wojennej II klasy z mieczami[12]
- Krzyż Zasługi Wojennej I klasy z mieczami[12]
W 2005 Jad Waszem oznaczył go nagrodą Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Good 2005 ↓, s. 114–119.
- ↑ Schoeps 2008 ↓, s. 498.
- ↑ Good 2005 ↓, s. 69–71.
- ↑ Priemel 2008 ↓, s. 396.
- ↑ Priemel 2008 ↓, s. 402–403.
- ↑ Good 2005 ↓, s. 107–108.
- ↑ a b Schoeps 2008 ↓, s. 499.
- ↑ Priemel 2008 ↓, s. 396–397, 403.
- ↑ Good 2018 ↓.
- ↑ Priemel 2008 ↓, s. 389–390.
- ↑ Good 2005 ↓, s. 131–132.
- ↑ a b c Plagge, Karl - TracesOfWar.com [online], tracesofwar.com [dostęp 2021-06-25].
- ↑ Good 2005 ↓, s. 187, 189.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michael Good, The Search for Major Plagge, Fordham University Press, 2005, ISBN 0-8232-2441-4 (ang.).
- Kim C. Priemel, Into the grey zone: Wehrmacht bystanders, German labor market policy and the Holocaust, wyd. 3, t. 10, Journal of Genocide Research, 2008, s. 389–411, DOI: 10.1080/14623520802305743.
- Karl-Heinz Schoeps, Holocaust and Resistance in Vilnius: Rescuers in „Wehrmacht” Uniforms, „German Studies Review”, 31 (3), 2008, s. 489–512, JSTOR: 27668589.